Η Στοκχολμη και το πλοιο Vasa στα 1628

Χρειάστηκαν 4 χρόνια για να ολοκληρωθεί το ντοκυμαντερ του Anders Wahlgren, ''Vasa 1628'', χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της ψηφιακής τεχνολογίας. Η πολη της Στοκχόλμης έχει ανακατασκευαστεί οπως έμοιαζε στα 1628.

Η Στοκχόλμη 400 χρόνια πριν, ηταν μια μικρή πόλη με λιγοτερους απο 15.000 κατοίκους. Οι πλούσιοι ζούσαν γύρω απο το Παλατι (Slottet) και τη μεγαλη πλατεια (Stortorget), αλλά οι περισσότεροι από τους ντόπιους ήταν φτωχοί και εμεναν σε απλα ξύλινα σπίτια. Ζώα και άνθρωποι συνυπήρχαν σε βρώμικα και δύσοσμα σοκάκια.

Ηταν ομως και μια επικίνδυνη πόλη, ειδικα αν διαβάσει κανεις τα παλια δικαστικα πρωτόκολλα είναι σαν να διαβάζει κανεις ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, οπου πολλοί καταδικαζονταν για κλοπή, μοιχεία και φόνο. Πάνω από 80 άτομα το χρόνο δολοφονουνταν, ποσοστο που θα αντιστοιχουσε σε 8000 δολοφονίες, αναλογικα με το πληθυσμο σήμερα στην περιοχή.  
Κάποιοι καταδικαζονταν σε θάνατο, αλλοι επρεπε να μεταφερουν ''την αμαξα''. Δηλαδή, θα μαζεψουν τα περιττωματα άλλων. Κανείς δεν ήθελε να συναντησει αυτους τους φουκαράδες την αυγή.

 

Εκεινα τα χρονια ο Σουηδος βασιλιάς Gustav II Adolf, πολεμουσε στην Πολωνία και χρειαζοταν νέα πλοία.  Γι αυτο ζήτησε από τoν Oλλανδο ναυπηγο Henrik Hybertson και τον τον αδελφό του Arent, να αναλάβουν το ναυπηγείο, όπου το πλοιο Vasa, επρόκειτο να κατασκευαστεί. Το ναυπηγείο ήταν ο μεγαλύτερος εργοδότης της πόλης με 500 εργαζόμενους. 


Όταν oμως ο Henry Hybertson πέθανε, ανελαβε η σύζυγός του Margareta, την διαχείριση του ναυπηγείου και εδειξε οτι ηταν μια επιδεξια γυναίκα-επιχειρηματιας. Oτι μια γυναίκα είχε τόσο ισχυρή θέση στην κοινωνία δεν ήταν σπάνιο πραγμα την εποχη εκεινη. 

(Αναπαρασταση του Vasa  στα 1628. Φωτο SVT)

Μερικοί από τους Ολλανδους εργάτες βλεποντας οτι τους χρωστουσαν μισθους μηνων εκαναν απεργια και λεγεται οτι οι ηγετες τους κρεμαστηκαν! Η απεργια απαγορευοταν ρητα. 

Οι αρτοποιοί που δεν μπορούσαν να αντεξουν τη πιεση του βασιλια να ψήνουν περισσότερο ψωμί για το στόλο του Vasa, κατέβηκαν σε απεργία, μαζί με τους χασάπηδες. Η εξέγερση καταπνίγηκε και ένας από τους ηγέτες αποκεφαλιστηκε στην πλατεία της πόλης (Stortorget).

Επιστατες επιασαν εκατονταδες ορφανά αστεγα παιδια που ζουσαν στους δρόμους της Στοκχόλμης και τα υποχρεωσαν να ράβουν σακους και να πλεκουν κάλτσες για τους ναυτικούς του Vasa! 
Τα εβαλαν να μεινουν προχειρα κάτω από τις καμάρες του εγκαταλελειμμένου μοναστηριου στο Riddarholmen, που εγινε ορφανοτροφειο και αναμορφωτηριο.

Το καλοκαιρι του 1628 φτιαχτηκε τελικά ένα από τα μεγαλύτερα πλοία, το Vasa. Στις 10 Αυγούστου, συγκεντρωθηκαν χιλιάδες περίεργοι κατά μήκος της προβλητας της Στοκχόλμης για να δουν το παρθενικό ταξίδι ενος πλοιου που έμελλε να καταλήξει σε ....καταστροφή! 
Μετά από ένα χιλιόμετρο εγειρε το πλοίο και βυθίστηκε μέσα σε πέντε λεπτά! Από τα 130 άτομα πανω στο πλοίο πνίγηκαν περισσότερα από 40 άτομα!

ΤΙ ΣΥΝΕΒΕΙ

Τον 17ο αιώνα χρησιμοποιούσαν πίνακες διαστασιολόγησης, οι οποίοι, για τα δεδομένα της εποχής εκείνης, είχαν μάλλον καλά αποτελέσματα για το σχεδιασμό των πλοίων. Από νεώτερη βιβλιογραφία γνωρίζουμε ομως ότι τα σχέδια του πλοιου Vasa τροποποιήθηκαν μετά την έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών. 

Ενας ακομη λογος ηταν η επιθυμία του βασιλιά να υπάρχουν περισσότερα πολυβόλα από το συνηθισμένο αριθμό πάνω στο σκάφος! Αυτό σήμαινε ότι οι διαστάσεις στις οποίες είχε αποφασιστεί να ναυπηγηθεί το πλοίο, δεν ήταν πλέον οι κατάλληλες και έτσι οι ναυπηγοί βρέθηκαν ξαφνικά έξω από τα γνώριμα νερά τους. 

Το πλοίο είχε σημαντικά υπερυψωμένη υπερδομή, με δύο καταστρώματα – πολυβολεία. Τα ύφαλα του πλοίου γεμίστηκαν με μεγάλες πέτρες, οι οποίες λειτουργούσαν ως έρμα για να διατηρούν το σκάφος επάνω στο νερό. Ωστόσο το Vasa ήταν πολύ βαρύ στο άνω του μέρους και οι 120 τόνοι έρματος που κουβαλούσε στα ύφαλα δεν επαρκούσαν.

Περασαν 333 χρόνια για να μπορέσει το πλοίο να ξαναδεί τον ουρανό της Στοκχόλμης, χαρις στην περιεργεια ενος ερασιτεχνη αρχαιολογου, του Anders Franzén, που ξεκίνησε την αναζήτηση του Vasa στις αρχές του 1950. 

Από μικρός ο Franzén ένιωθε γοητευμένος από τα ναυάγια που συνέβαιναν στο αρχιπέλαγος της Στοκχόλμης, κοντά στο πατρικό του σπίτι. Το βακτηριδιο Teredo navalis, που καταβροχθίζει τα ξύλινα σκαριά που βυθίζονται στη θάλασσα, δεν ζει στα υφάλμυρα νερά της Βαλτικής. 
Ο Anders Franzén εκτίμησε τη σημασία του στοιχείου αυτού για τα πλοία που είχαν βυθιστεί στη Βαλτική και το 1956 ανακάλυψε το Vasa το οποιο σημερα μπορει να θαυμασει κανεις σε ενα πολυ ενδιαφερον μουσειο στη Στοκχολμη που αξιζει τον κοπο για τη δουλεια που εχει γινει στο να παρουσιασουν ολες τις λεπτομεριες που σχετιζονται με το πλοιο. 

Όταν βυθίστηκε το Vasa, ο χρόνος πάγωσε. Αυτό όμως που διασώθηκε το 1961, ήταν ένα άθικτο έργο τέχνης του 17ου αιώνα. Το κάθε ένα από τα χιλιάδες αντικείμενα που ανασύρθηκαν, έχει τη δική του ιστορία. Μεταξύ αυτών βρίσκονται και τα οστά των μελών του πληρώματος, καθώς επίσης και προσωπικά τους αντικείμενα και ο εξοπλισμός του πλοίου.

Ανάμεσα στη λάσπη στα ύφαλα του Vasa, τα συνεργεία διάσωσης βρήκαν τα έξι πανιά τα οποία δεν είχαν ακόμη σηκωθεί κατά την ώρα που συνέβη το ναυάγιο. 

Είναι τα παλαιότερα πανιά που έχουν διασωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο και το οποία πριν από τη συντήρησή τους ήταν τόσο ευαίσθητα, όσο κι ο ιστός μιας αράχνης. Η έρευνα για την ανέλκυση ευρημάτων συνεχίζεται ακόμη στις μέρες μας....

Πηγες:
 

http://svt.se/2.149955/1.2653957/vasa_1628

http://vasamuseet.se/en/

http://vasamuseet.se/sv/Sprak/5/