Wagner- H Ρατσιστική κληρονομιά της όπερας ”Parsifal”

Ειχαμε αναφερθει απο το blog αυτο και προηγουμενως στον Wagner, αλλα θα χρειαστει αλλη μια αναφορα πανω στο εργο του. 

Αυτη τη φορα εχει να κανει με την αμφιλεγόμενη όπερα του, «Πάρσιφαλ», που τωρα μεταδιδεται σε 94 Σουηδικους κινηματογράφους. Έφτασε η ώρα να μιλήσουμε για τη ρατσιστική κληρονομιά της όπερας, γράφει ο Gunno Klingfors, Διδάκτωρ μουσικολογίας.

Το καλοκαίρι του 2012 συγκλονιστηκε ο κόσμος της κλασσικής μουσικης απο ενα σκανδαλο. Λίγο πριν την πρεμιέρα της μία από τις μεγαλύτερες στιγμές του έτους, στο μουσικό φεστιβάλ Bayreuth (Μπαϊρόιτ) του Βάγκνερ, βγηκαν καποιες παλιές πικαντικες φωτογραφίες ενος από τους πρωταγωνιστες του φεστιβάλ, του Ρώσου τραγουδιστή Yevgeny Nikitin. Το εντυπωσιακό με τις εικόνες που κυκλοφόρησαν στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης δεν ήταν ότι ο τραγουδιστής ήταν χωρις πουκαμισο, ούτε ότι έμοιαζε με ένα ιδρωμένο ντράμερ punk. Το πρόβλημα ήταν τα τατουάζ του Nikitin.

Εκτός από πολλούς αρχαίους ρούνους, Νορβηγών, συμβολα που χρησιμοποιουνται από νεοναζιστικές ομάδες, είχε άλλη μια λεπτομέρεια τατουάζ στο στήθος του. Μια μεγάλη, χοντρη, μαύρη σβάστικα.

Η καταιγίδα κριτικής κατά του Yevgeny Nikitin ήταν μαζική, και με μόλις ημέρες μέχρι το βράδυ των εγκαινίων, αποχωρησε από το φεστιβάλ και εξέδωσε μια δημόσια συγγνώμη. Το όλο θέμα ήταν ένα νεανικό λάθος και μετανιωνε βαθεια, οπως εξήγησε. Τα τατουάζ δεν έμοιαζαν ετσι  μετα απο χρόνια, είπε σε μια συνέντευξη με το γερμανικό Der Spiegel, και, επιπλέον, ποτέ δεν ήταν μια σβάστικα. «Ουτε ειχα παρατηρήσει το τατουάζ στα πρώτα στάδια οτι έμοιαζε λίγο σαν σβάστικα," δήλωσε ο Nikitin.

Τώρα, έξι μήνες αργότερα, ο Yevgeny Nikitin ειναι πίσω στη σκηνή για να παίξει τον Klingsor του Βάγκνερ στη «Πάρσιφαλ» στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης, ένα σύνολο που επίσης μεταδιδεται σε 94 σουηδικους κινηματογράφους. Και σαν τον Ρωσο Nikitin οι όπερες του Βάγκνερ εχουν επισης προβληματική ιστορία. Ο συνθέτης είναι τόσο αμφιλεγόμενος που στο Ισραήλ υπάρχει μια άτυπη απαγόρευση να παιζουν Wagner. Αλλού, υπήρξαν περιορισμοί ηδη από το Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όταν το Folkets hus (Σπίτι του Λαού) εκπέμπουν τώρα  το "Parsifal" με τον Yevgeny Nikitin, σε έναν από τους ρόλους, ερχεται στο προσκηνιο εκ νέου το ερώτημα: Έχετε ξεχάσει όλα όσα είναι προβληματικα με  τον Wagner;

Η όπερα Parsifal βασίζεται στην μεσαιωνική ιπποτικη ιστορία για το ΆγιοΔισκοπότηρο - το κύπελλο που ο Ιησούς ήπιε στο Μυστικό Δείπνο. Το αίμα Του θα πρέπει να ειχε κρατηθει στο κυπελλο αυτο, το οποίο μαζί με το όπλο που τον διαπέρασε στον σταυρό υποτιθεται οτι θα πρέπει να μεταφερθηκε σε ένα μυστηριώδες Ευρωπαϊκό κάστρο. 

Πολλοί ήρωες αναζήτησαν το Δισκοπότηρο, καθώς πιστεύεται ότι είναι σε θέση να σώσει τους ανθρώπους και τον κοσμο από την καταστροφή. Ακόμα και δημιουργοί τεχνης έχουν αγαπήσει την ιστορία, όπως ο Πικάσο που ακόμη και ο ίδιος εβλεπε τον εαυτο του ως τον  ιππότης Parsifal. Η ιστορία έχει επίσης χρησιμοποιηθεί σε ταινίες για τα πάντα, από τον...Indiana Jones, τους Monty Python και τον Κώδικα Ντα Βίντσι.

Αυτο που κάνει τον Parsifal αμφιλεγόμενο δεν είναι η ίδια η ιστορία του, αλλά  το τι αντιπροσωπεύει στην έκδοση του Βάγκνερ. Η οπερα Parsifal του Wagner χρησιμοποιείται ως σύμβολο της «καλής λευκής φυλής», όπως ακριβώς και ο σκηνοθέτης DW Griffith παρουσιασε την Κου Κλουξ Κλαν ως ήρωες με λευκά κοστούμια ιπποτων, όταν σκότωναν μαύρους στην ταινία " Η Γέννηση ενός Έθνους », το 1915. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η οπερα  Parsifal θα πρεπει να ερμηνευθει  ετσι ακριβώς, ως μια ιστορία περί φυλετικής καθαρότητας και Άριου Χριστιανισμου που θα σώσει το γερμανικό λαο από την καταστροφή.

Ο Richard Wagner είναι κεντρικό πρόσωπο στην κλασσική μουσική, ένα είδος που ως συνθέτης όπερας, μαέστρος και ιδεολόγος βοήθησε να δημιουργηθει. Γεννήθηκε στη Γερμανία το 1813, αλλά έζησε σε διάφορα μέρη πριν να εκγατασταθει στο Bayreuth, το 1870. Η μεγάλο αναγνωριση του Βάγκνερ ήρθε στη δεκαετία του 1860, και κοντα στο θάνατό του το 1883, ήταν ισως η σημαντικότερη πολιτιστικη προσωπικότητα της εποχής του.

Ο ακρογωνιαίος λίθος της ιδεολογίας του Βάγκνερ ήταν η πίστη του στη γερμανική μουσική. Πιστευε οτι οι  Γερμανοί είναι ο πιο μουσικός λαος του κόσμου και οτι η γερμανική μουσική είναι η πιο αυθεντικη, βαθεια και πνευματικη από ολες τις άλλες μουσικες στον κοσμο. Για τον Wagner η Γερμανικη μουσικη το μονοπάτι για την σωτηρια του ανθρώπινου γενους. Ο Wagner πίστευε ότι η γερμανική φυλή απειλείτο από τους Εβραίους και την εμπορευματοποίηση, και ότι η μουσική του θα μπορούσε να σωσει τον κοσμο με τη βοήθεια της ευγονικής, του Χριστιανισμόυ και της χορτοφαγίας. Τρώγοντας αίμα ζώων ήταν κατά την άποψή του τοσο καταστροφικο απο την αποψη της ευγονικής οσο να αποκτησει κανεις παιδιά με μια ...εβραια γυναίκα (παρ ολα αυτα ήταν μόνο θεωρητικα χορτοφάγος!).

Σήμερα, αυτό ακούγεται σαν μια παρωδία σε στυλ  Monty Python. 

Αλλά ο Βάγκνερ ήταν ένα προϊον της εποχής του, και κατά την περίοδο 1850-1950 σημαδεύτηκε ολη η Ευρώπη και η Αμερική απο εναν νέο «επιστημονικο» ή «ακαδημαϊκο» ρατσισμό, μια ψευδοεπιστήμη που μεταξύ άλλων, θα μπορούσε να εξηγήσει την "λευκή φυλετικη" ανωτερότητα. 

Η «απόδειξη» ήταν διαφόρων ειδών, αλλά η κλασσική μουσική και μόνο θεωρειτο ως ένα από τα αποδεικτικο στοιχειο για την υπεροχή των λευκών! 

Η λέξη "κλασσικη" σημαίνει ακριβώς υποδειγματική, ή αξεπέραστη. Η καλύτερη μουσική στον κόσμο. Η μουσική θα μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο από το..Στέμμα της Δημιουργίας - δηλαδή τους λευκους χριστιανους ετεροφυλόφυλους άνδρες.

Ο Wagner ειχε και δυνατη φωνη  αλλα και επιρροή, ως λευκός με εξουσία. Για αυτόν δεν ήταν αρκετό να είναι κανεις λευκός - θα πρέπει να είναι και Γερμανος. Γι αυτο ο ίδιος απέρριψε την κλασσική μουσική από Mendelssohn και Meyerbeer ως επιφανειακή, εφ οσον οι συνθέτες αυτοι είχαν εβραϊκή καταγωγή. Το ρατσιστικο κυρίως κείμενο του, Das Judenthumin der Musik, δημοσιεύθηκε στην αρχη κάτω από ένα ψευδώνυμο το 1850, και στη συνέχεια με το δικό του όνομα, στα 1869.

Η γραφή θεωρηθηκε σκληρή, αλλά οταν η ιδιωτική όπερα του Βάγκνερ στο Μπαϊρόιτ εγκαινιάστηκε το 1876, παρευρεθησαν μεταξυ αλλων ο Kaiser Wilhelm ΙΙ, ο Λουδοβίκος της Βαυαρίας και ο αυτοκράτορας Pedro II της Βραζιλίας, εκεί. Ενέκριναν τη μουσική και την ιδεολογία του Βάγκνερ. Ο Βαγκνερ συμμετείχε στη διαμόρφωση του πολιτιστικου και πνευματικου κλίματος στα 1900. Ενος κλίματος που άνοιξε το δρόμο για, και κορυφώθηκε με την ναζιστική παρανοια και χιλιάδες σαδιστικα λιντσάρισματα μαύρων κυρίως στις ΗΠΑ.

Σήμερα θεωρείται ο Ρίχαρντ Βάγκνερ, συχνά ως σύμβολο των αξιών που έκαναν δυνατή τη φρίκη. Αυτος μοιράστηκε τις θέσεις των Ναζί σε βασικά ζητήματα, αλλά δεν ήταν ναζι (το κόμμα σχηματίστηκε πολύ αργοτερα, μετά το θάνατό του). Παρ ολα αυτα, μπορεί να πει κανείς ότι ο Wagner και άλλοι πρωτεργατες της πολιτιστικής ελίτ άνοιξαν το δρόμο για τους Ναζί και τον Αδόλφο Χίτλερ, έναν άνθρωπο που οι απογονοι του Wagner είχαν μια στενή σχέση συνεργασίας μαζι του.

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι ήθελε να δειξει ο Wagner με την οπερα Parsifal. Λίγοι, ισως και κανεις, κατανοούν σημερα τα σύμβολα και τις υποδείξεις του, πλήρως. Αλλά το έργο του χρησιμεύει ως μια καλή εισαγωγή, όταν θέλει κανεις  να επισημάνει τα προβλήματα που συχνά ενσωματώνονται σε αρχαία κείμενα, τραγούδια και εικόνες, έργα που απεικονίζουν τις αξίες που ειχαν να κανουν με τη παραγωγη της, αξιες που σημερα ειναι απαραδεκτες, ή ακόμα και εγκληματικές.

Αυτό το Σαββατοκύριακο μεταδίδεται η Parsifal του Wagner σε σχεδον 100 Σουηδικους κινηματογράφους, με τον σκανδαλώδη Yevgeny Nikitin, σε έναν από τους ρόλους. Το ερώτημα πηγαινει τον οργανισμο στο Folkets hus & Parker: Πώς θα χειριστειτε την ιδεολογικη κληρονομιά του Parsifal;

Όποιος θέλει ν ακούσει Wagner θα πρέπει φυσικά να το κανει. Αλλά η συνειδητή απόφαση απαιτεί και γνώση. Γι αυτο, είναι πλέον καιρός να συμβιβαστει με την αφελή ανυποψίαστη σταση οτι η "κουλτούρα είναι καλη", μια στάση που τόσο συχνά χαρακτηρίζει τη πολιτιστική ζωή και το σχολείο. Πρέπει να καταλαβουμε καποτε ότι ο πολιτισμός μπορεί να είναι και καλός αλλα και κακός.

Για πολλούς, το διαβασμα ειναι κατι σαν θρησκεία. Αλλά πόσο καλό ειναι το διαβασμα αν οι άνθρωποι διαβάζουν  το "Mein Kampf" του Χίτλερ και γίνουν υποστηρικτές του; Και πόσο καλό είναι να πάει κανεις στο θέατρο, ή την όπερα αν εκει διδάσκεται ότι οι Εβραίοι είναι τοκογλύφοι και οι Ρομά παλιοκλέφτες; 

Είναι δίκαιο οι  μελαμψοι φοιτητές να έρχονται αντιμέτωποι με τον σάπιο ρατσισμό στα σχολεία, επειδη ο συγγραφέας θεωρείται αθάνατος;

Για πάνω από είκοσι χρόνια, η ρατσιστική ταινια "Η Γέννηση ενός Έθνους", από το 1915, ηταν η περισσοτερο ειδωμενη ταινία μεγάλου μήκους στον κόσμο. Η ταινία συνέβαλε πολυ στο να πολλαπλασιάσει τον αριθμό των μελών της Κου Κλουξ Κλαν, και χιλιάδες μαύροι δολοφονήθηκαν. Ο Πολιτισμός παίζει ρόλο. Η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο και ο Wagner ήταν διασημος. Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται πιο αφελες να πιστεψει κανεις ότι η μουσική του Βάγκνερ δεν συνεβαλε στην ευρεία υποστήριξη των Ναζί, στη Γερμανία και στο εξωτερικό.

Γι αυτο, θα επρεπε να είναι προφανές ότι ενας λαικα στηριζομενος οργανισμος οπως το Folkets hus och Parker, που ασχολειται με ζητηματα αξιων θα επρεπε να ενημερώνει το κοινό για το υποβαθρο μιας τετοιας οπερας. Αν δεν το κάνουν, τοτε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος άθελά τους να συνεχίσουν να περνουν τα μηνυματα μιας ρατσιστικής ιδεολογικης κληρονομιάς.

Mτφ απο SVT