Ο Καλλιφατίδης, η λογοτεχνια του τρομου και οι ''αμεσες λυσεις''

"Θα παίνευα περισσότερο τον Αλέξανδρο αν έλεγε "δεν μπορώ να λύσω τον γόρδιο δεσμό, ας τον λύσει ο επόμενος", λέει ο αγαπητος στη Σουηδια, Ελληνας συγγραφέας, Θοδωρής Καλλιφατίδης που μιλάει- και γράφει για τον γόρδιο δεσμό της μετανάστευσης.
"O κόσμος σήμερα μοιάζει να θέλει να φοβηθεί", λέει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης. "Το βλέπει κανείς και στη λογοτεχνία. Υπάρχει μια έκρηξη της λογοτεχνίας τρόμου. Με βρυκόλακες, μάγισσες, ωμή βία, ως αυτοσκοπό. Η Ελλάδα έχει ακόμη αντιστάσεις. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν εντελώς παραδοθεί στην απόλυτη ελαφρότητα, στη ζωή χωρίς κανένα βάθος. Εδώ υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που πιστεύουν στην ποιότητα. Και προβληματίζομαι μήπως πρέπει να αρχίσω να γράφω αποκλειστικά στα ελληνικά! ".

Πάνω από 30 βιβλία- κυρίως μυθιστορήματα- έχει γράψει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης. Με πρώτη γλώσσα γραφής τα Σουηδικά. Παιδί πρόσφυγα από τον Πόντο, έφυγε και αυτός μετανάστης το 1960, σε μια χώρα που ακόμη δεχόταν ξένο εργατικό δυναμικό. Κατάφερε εκεί να γίνει ένα μεγάλο όνομα της Σουηδικής λογοτεχνίας, με βιβλία μεταφρασμένα σε πολλές γλώσσες. Σήμερα, που το θέμα της μετανάστευσης βρίσκεται στην επικαιρότητα, λόγω και της ανόδου των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη, ο ίδιος έχει πολύ καθαρές θέσεις.

Πρέπει να δεχτούμε το εξής: όποια μέτρα και να πάρεις, δεν θα σταματήσεις τη διακίνηση. Άνθρωποι που υποφέρουν κάποια στιγμή φεύγουν και κάπου πάνε. Ούτε εγώ έφυγα από κέφι. Η λογική μου λοιπόν λέει: πρώτον, ανθρώπινη υποδοχή στον βαθμό που κάθε κράτος μπορεί και δεύτερον, βοήθεια σε χώρες με οξυμμένα προβλήματα. Οι άλλες λύσεις έχουν δοκιμαστεί. Οι Αμερικανοί έφραξαν τα σύνορα με το Μεξικό χωρίς αποτέλεσμα, ο Μιτεράν πλήρωνε Ισπανούς και Πορτογάλους για να φύγουν, αυτοί έπαιρναν τα λεφτά και ξαναγύριζαν. Οι μετανάστες δεν είναι κυνηγοί ευτυχίας, όπως κάποιοι νομίζουν. Κυνηγούν λύσεις. Πώς θα ταΐσουν τα παιδιά τους, πώς θα ξεφύγουν από τη φυλακή ενός δικτάτορα.
Πρωτίστως είναι άνθρωποι που έχουν ανάγκη από βοήθεια. Έτσι πρέπει να βλέπουμε το ζήτημα. Και αυτού του τύπου τις λύσεις δεν τις έχουμε ποτέ δοκιμάσει. Δεν ξέρω κατά πόσο δεν μπορούμε να δεχτούμε άλλους.

Η άφιξη 1,5 εκατομμυρίου προσφύγων το ΄22 ήταν πρόβλημα που λύθηκε και μάλιστα προς όφελός μας. Είναι σαν ένα παιδί με πρόβλημα στα Μαθηματικά. Προσπαθείς να το βοηθήσεις. Δεν προσπαθείς να το στείλεις στην Ιταλία. Ούτε να το ρίξεις στον Καιάδα.

Υπάρχει μια διδακτική ιστορία στα "Λακωνικά" του Παυσανία. Ένας Σπαρτιάτης έρχεται στην Αθήνα. Έχει έναν γνωστό στην Αγορά, ο οποίος κάνει ότι δεν τον βλέπει επί δύο μέρες. Μετά που έχει ετοιμάσει το σπίτι του, τον καλεί να μείνει εκεί. Ο Σπαρτιάτης κοιτάζει το τακτοποιημένο δωμάτιο και λέει: "Για χάρη σου κοιμήθηκα δυο μέρες έξω". Με άλλα λόγια, δεν πρέπει να περιμένουμε μέχρι να είναι όλες οι συνθήκες κατάλληλες για να βοηθήσουμε κάποιον. Άρα όχι απαγορεύσεις, αλλά βοήθεια. Να μην κλείνουμε τους αρρώστους έξω από τα σπίτια τα βράδια, όπως στον Μεσαίωνα».

Στην Ιστορία της Ευρώπης- οι πρωταγωνιστές στο νέο μυθιστόρημά του είναι μετανάστες από ανατολικές χώρες- πάντα υπήρχαν ρεύματα εναντίον των ξένων, λέει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης. «Σήμερα φουντώνει πάλι το μίσος για τον μαύρο, τον μουσουλμάνο, τον εβραίο. Η γιαγιά μου έλεγε: "Θα ΄ρθει ο οβριός να σε πάρει". Αλλά στα 70 μου είμαι υπεύθυνος για τις απόψεις μου. Δεν μπορώ να μεταφέρω τα ίδια μίση στα εγγόνια μου. Και είναι καθήκον κάθε διανοούμενου να παίρνει θέση.

Μια Ευρώπη σε κρίση χρειάζεται εργατικά χέρια που, λόγω δημογραφικού, σε 20 χρόνια δεν θα έχει καθόλου, χρειάζεται νέο αίμα, νέες παραδόσεις. Ας ξυπνήσουμε. Να γίνει κάτι.

Αυτό που δικαιώνει τη μετανάστευση είναι ότι δεν άκουσα ποτέ και πουθενά έναν πολιτικό να λέει ότι το τάδε ρεύμα μετανάστευσης, πενήντα χρόνια πριν, κατέστρεψε μια χώρα. Μόνο για τα σύγχρονα ρεύματα ανησυχούν όλοι. Έχουμε δε μανία με τις άμεσες λύσεις, ενώ οι περισσότερες χρειάζονται χρόνο. Μάθαμε να παινεύουμε τον Αλέξανδρο που έκοψε τον γόρδιο δεσμό, εγώ όμως θα τον παίνευα περισσότερο αν έλεγε "δεν μπορώ να τον λύσω, ας τον λύσει ο επόμενος".

Θα ήταν επίτευγμα αν τον είχαμε ακόμα και προσπαθούσαμε να τον λύσουμε. Η μανία με τις άμεσες λύσεις οδήγησε τον Χίτλερ στο Ολοκαύτωμα και τον Στάλιν να θεωρεί πρόβλημα τους αγρότες και να κάνει εκτοπίσεις».

"Τα τελευταία τριάντα χρόνια η σχολική εκπαίδευση έχασε τον ανθρωπιστικό στόχο της», λέει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης. "Ξαφνικά περάσαμε σε μια τεχνοκρατική άποψη για την εκπαίδευση, όπου σημασία έχουν μόνο οι γνώσεις που οδηγούν στην εξασφάλιση εργασίας ή καριέρας. Έτσι η "Απολογία του Σωκράτη" ή το "Συμπόσιο" του Πλάτωνα που δεν έχουν άμεση χρησιμότητα δεν διαβάζονται πια.
Η διδασκαλία της γλώσσας έχει περάσει σε δεύτερο πλάνο και πολλοί επιστήμονες- από οικονομολόγους έως και ιστορικούς- γράφουν άρθρα κατευθείαν στα αγγλικά.

Ήρθε η στιγμή που όλα αυτά τα πληρώνουμε. Και τα πληρώνει και η λογοτεχνία. Οι συγγραφείς της γενιάς μου έχασαν τα σημεία αναφοράς, που μπορούσε να είναι η Βίβλος ή ο Όμηρος, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Αν ο αναγνώστης δεν τους γνωρίζει, πώς θα αποκτήσει επαφή με το κείμενο ενός λογοτέχνη του οποίου τα συστήματα και οι προσανατολισμοί- ειρωνείες, σκέψεις, αντίκτυπος του κειμένου- βασίζονται σε τέτοιες αναφορές; ".

ΤΑΝΕΑ