Τα πάθη & οι φιλοσοφικές ιδέες του Charles Fourier

Τυχαια ανακάλυψα ενα βιβλιο που ειχε τον πολλα υποσχομενο τιτλο "Αναλυτικός κατάλογος των κερατάδων". Oμολογω δεν ηξερα οτι ο συγγραφεας και φιλόσοφος, Charles Fourier, (1772-1837), απο τους πρωτοπόρους των σοσιαλιστικών ιδεών και ένας από τους τρεις κορυφαίους εκπροσώπους του λεγόμενου ουτοπικού σοσιαλισμού [μαζι με τους Claude Henri Saint-Simon (1760-1825), και Robert Owen (1771-1858)], ασχοληθηκε εκτος των αλλων κοινωνικων θεωριών και με το θεμα του....κερατώματος, περιγραφοντας μαλιστα 75 εκδοχές!

Ο "κατά φαντασίαν", ο "φανφαρόνος", ο "αισχροκερδής", ο "απαθής", ο "δύστροπος", ο "ζητιάνος", ο "μεταθανάτιος", που του χαρίζει η γυναίκα του ένα παιδί δέκα, ή δώδεκα μήνες μετά την αποδημία του...Οι ανδρες σ αυτο το βιβλιο του Fourier εμφανιζονται ξεγελασμένοι, ατιμασμένοι, συκοφαντημένοι, πάντα ομως γελοιοποιημένοι.

Ο Fourier θεωρούσε τον γάμο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο πολιτισμός καταδιώκει τα πάθη και το κεράτωμα απλα σαν φυσικη απελευθέρωση των αναχαιτισμένων παθών.

Πρώιμος φεμινιστής και θεωρητικός του ελεύθερου έρωτα ο Fourier δεν φορτώνει ποτέ τις γυναικες με ευθύνες και ενοχες, επειδη θεωρει τις επιθυμίες, σαν "χρήσιμες στην κοινωνία της αρμονίας".Ο Fourier, εχοντας μεγαλυτερη εκτιμηση στις γυναικες, πιστευε ότι οι άνδρες είναι ανίκανοι να τις κρατήσουν. Οι γυναίκες, συμφωνα με τον Fourier δεν απιστούν τόσο από επιθυμία εκδίκησης όσο από επιθυμία εξέγερσης και αυτοδιάθεσης. Όταν "η φύση μιλά στις αισθήσεις τους", δεν χάνουν ευκαιρία να αποδεχθούν "τις ενισχύσεις ενός αγαθοεργού γείτονα, μνηστήρα, θαυμαστή".

Μεσα απο την αξιολόγηση των κερατάδων, ο Fourier, αξιολογεί κυριως στάσεις ζωής, σε μια εποχή που η κοινωνία της εποχης του στρεφεται σ έναν νέο συντηρητισμό (η Γαλλική Επανάσταση έχει τελειώσει με το πραξικόπημα του Βοναπάρτη, που εγινε Ύπατος), οπότε τα σχόλιά του ταιριάζουν και στην εποχη μας.

Ειρωνευεται τους "Παιδαγωγούς κερατάδες", στους οποίους εντάσσονται, όπως λέει, και πολλοί φιλόσοφοι, που "κολακεύουν τη μητέρα, ώστε να νυμφευθούν την κόρη, την οποία θεωρούν αδιάφθορη", επειδή εχει πλαστει στο να αντιμετωπίζει ...εγκεφαλικά τις συγκινήσεις, αλλά προκειται να τη παθουν από εκείνους που θα έρθουν να την κατακτήσουν με τις αισθήσεις τους.

Πολύ πιο επιδέξιοι είναι, αντίθετα, οι "υπεράνω", επειδη "μετατρέπουν το κέρατο σε τρόπαιο": Παντρεύονται μια ωραία γυναίκα, την παρουσιάζουν με λαμπρότητα, και μετα την παραδίδουν έναντι μιας υψηλής θέσης, ή μιας άλλης σπουδαίας ευκαιρίας...

Ο πιο αξιέπαινος, κερατάς κατα τον Fourier είναι ο "καθαρός": "ο έντιμος ζηλιάρης που δεν δίνει λαβή σε αστεϊσμούς". Ωστόσο ο ίδιος ο Fourier αν ήταν παντρεμένος, θα επιθυμούσε, όπως γράφει, τον τίτλο του "συνετού κερατά", ο οποίος συμφωνεί με τη γυναίκα του να απολαμβάνουν αμοιβαία "ελευθερία, φιλοφρονήσεις, προστασία και φιλία".

Ο Fourier, σαν φιλοσοφος, οραματιζόταν μια κοινωνία μικρών αυτόνομων μονάδων, (φαλανστηρίων, από την ελληνική λέξη φάλαγξ) όπου θα ίσχυε η κοινοκτημοσύνη των αγαθών. Η ανθρώπινη φύση πιστευε οτι είναι γεμάτη δημιουργικά πάθη, που θα πρέπει να διοχετευθούν στην παραγωγική εργασία. Ήταν, κατά των μεγάλων βιομηχανικών συγκροτημάτων και θεωρούσε ότι η κατανομή της εργασίας μεσα σε τετοιες μοναδες εξαφάνιζε το άτομο. Η ανθρώπινη φύση πρέπει να απελευθερώνεται και να αφήνεται να αυτενεργεί μέσα σε μικρές συνεταιριστικές μονάδες, με αρμονικό καταμερισμό της εργασίας και πίστευε στην αγαθότητα της ανθρώπινης φύσης και στη δυνατότητα μιας ηθικής επανάστασης που θα προσφέρει στους ανθρώπους την αληθινή ευτυχία.

 Οι υποδείξεις του για την οργάνωση της κοινοβιακής ζωής ενδιαφέρουν τη κοινωνική ψυχολογία. Ο θαυμασμος του Εngels για τις αναλυτικες ικανοτητες του Fourier ειναι ξεκαθαρες στο βιβλιο του Anti-Dühring, οπου ισχυριζεται οτι ο "Fourier ... χρησιμοποιει τη διαλεκτικη μεθοδο με τον ιδιο the αριστουργηματικο τροπο οπως ο συγχρονος του Hegel". Το ονομα του Fourier ειχε γραφει στο τοιχο του Kρεμλινου μετα την επανασταση των Μπολσεβικων τον Οκτωβρη του 1917. Αλλα βεβαια δεν αποτελει εκπληξη αφου οι Marx, Engels και Lenin αναφερουν τον ουτοπικο σοσιαλισμο σαν μια απο τις τρεις πηγες του Mαρξισμου.

Ο Fourier θεωρήθηκε και πρόδρομος της ψυχανάλυσης, πίστευε στην απόλυτη σεξουαλική ελευθερία οπως και σε ορισμένες παιδαγωγικες θεωριες, που εδιναν έμφαση στον αυθορμητισμό και στις κλίσεις των παιδιών. 

Hταν εναντια στη χρήση βίας: "Οτιδήποτε βασίζεται στη βία, είναι εύθραυστο και υποδηλώνει την απουσία ευφυΐας", έγραψε για τις κοινότητες των Ιησουϊτών στην Παραγουάη.

Υπερασπιζοταν τις ομοφυλοφιλικες σχεσεις, σαν τη προσωπικη επιλογη καποιων. Οι ερωτικές σχέσεις, πιστευε, δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την αποκλειστικότητα ενός μονογαμικού γάμου και ασκουσε συνεχώς κριτική στην αστική οικογένεια και στον θεσμό του γάμου που οδηγούν σε απομόνωση, εγωϊσμό και εχθρότητα , άρα λεει οτι είναι ουσιαστικά αντικοινωνικοί θεσμοί.

"Ακόμη και αν η συζυγική ζωή προστατεύει από ορισμένα μειονεκτήματα της αγαμίας, δεν προσφέρει εντούτοις ποτέ κάποια θετική ευτυχία, ούτε και σε περίπτωση που θα επικρατούσε ανάμεσα στους συζύγους τέλεια ομοθυμία και κατανόηση. Γιατί αν τα δύο άτομα αλληλοσυμπληρώνονται επιτυχώς ως προς τον χαρακτήρα τους, τότε τίποτα δεν τους εμποδίζει να ζήσουν μαζί με μια ρύθμιση που ο έρωτας είναι ελεύθερος και η σπιτική ζωή διαφορετικά οργανωμένη. Ο θεσμος του γαμου επιτρέπει να ισχύει μόνο εκείνη η μορφή του έρωτα, που είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή της ζωής. Δεν είναι δυνατόν να φανταστούμε καμιά άλλη κοινωνική ρύθμιση που θα ψαλίδιζε τόσο πολύ τα φτερά του έρωτα..."

Όπως και ο de Sade, που ηταν ομως μεγαλύτερός του κατά 32 χρόνια, ο Charles Fourier έζησε την Επανάσταση και τράβηξε στα άκρα τις ιδέες του Διαφωτισμού για να τις ανατρέψει καλύτερα. Η βασική διαφορά είναι ότι ο de Sade γίνεται φιλόσοφος του "κακού" όταν παρουσιάζει κάθε επιθυμία ως φυσική, ενώ ο Fourier ονειρεύεται μια ακτινοβόλο ανθρωπότητα, όπου όλες οι επιθυμίες θα εκπληρώνονται εφόσον είναι από τη φύση τους χρήσιμες στην κοινωνία της αρμονίας, υπό τον όρο ότι "δεν θα βλάπτουν και δε θα θίγουν τον άλλον".......

"If your sciences dictated by wisdom have served only to perpetuate poverty and strife, give us rather sciences dictated by folly, provided that they quiet furies and relieve the miseries of peoples"

Charles Fourier, Théorie des Quatres Mouvements et des Destinées Générales, The Theory of the Four Movements

Πηγες: wikipedia,

Indymedia, The History Guide

TANEA